Nga prof. dr. Pirro Prifti
Ngjarja ne Onkologjik ishte nje ngjarje e paralajmëruar. Megjithëse Ministria e Shëndetësisë ka qënë në dijeni të keqmanaxhimit të Spitaleve Publike të cilat vazhdojnë të mbeten kripto-spitale publike dhe që në fakt janë kthyer në spitale private pa qënë të tilla, por që paratë e pacientëve shkojnë në xhepat e disa mjekëve , disa infermjerëve dhe ndërmjetësve në formë mitmarrje dhe pagesë për operacionin, shtrimin në spital, për gjetjen e medikamenteve ku mendohet se rreth 10 mijë deri në 50 mijë euro extra në javë harxhohen nga pacientët për tek punonjësit e spitaleve publike për kujdesin e tyre shëndetësor, në një kohë kur këta pacientë kanë paguar dhe pagojnë çdo muaj tarifën shëndetësore 3.4% . Pra sipas të dhënave të Bankës Botërore pagesat ekstra të pacientëve shqiptarë shkojnë nga 280% në vit-550% në vit, në një kohë kur shpenzimet shtetërore shëndetësore publike mbetet 11.3% të shpenzimeve të përgjithshme publike (https://citizens.al/2024/06/27/buxheti-i-shendetesise-per-vitin-2023-me-i-uleti-ne-gjashte-vitet-e-fundit/). Pra qytetarët harxhojnë ekstra për çdo shërbim mjekësor publik, dhe ato shërbime publike mjekësore të cilat nuk i bëjnë dot në publik, i harxhojnë paratë tek spitalet private ose paguajnë ekstra (nën dorë) tek mjekët e spitaleve. Kjo ndodhi edhe tek Onkologjiku dhe kështu ka ndodhur përreth 34 vite të dëmokracisë. Maja e ajzbergut shihet nga populli vetëm tek shpenzimet ekstra qoftë tek private ashtu edhe tek publiku si shpenxime ekstra (pagese nën dorë) mjekëve të spitaleve publikë, dhe këta mjekëve para se të shkojnë në prokurori u duhet hequr licensa nga Urdheri i Mjekut për shkelje të Etikës dhe Rregullores së Spitalit. Problemi kryesor qëndron tek drejtuesit e shëndetësisë të cilit kanë bërë keto keqmanxhime të spitaleve publike si dhe papërgjegjshmëria e nga ana e politikës shqiptare dhe e qeverisjes në fuqi. Ku qëndron problemi kryesor i keqmanaxhimit dhe si mund të rregullohet? Rregullimi i manaxhimit të spitaleve publike do të eliminonte mitmarrjen, disiplinën e shkelur profesionale mjekësore, do të largonte mjekët specialistë të korruptuar, do të mund të rregullonte `job description` të çdo kategorie mjekësh specialistë publikë qoftë në spitalet terciare ashtu dhe në ato regjionale nëpërmjet kontratave të punës, do të stabilizonte që të viheshin në funksionim protokollet mjekësore sipas specialiteteve si dhe për ato të urgjencave, do të mundësonte futjen në punë me konkurim dhe intervistë të mjekëve specialistë më të mirë për spitalet terciare (universitare), do të mundësonte vendime të Ministrisë së Shëndetësisë për të përcaktuar se kush janë mjekët që punojnë në privat dhe kush në Spitale Publike, dhe nuk do të lejonte dy-punësimin korruptiv, por do të rriste rrogat në mënyrë cilësore edhe nëpërmjet bonuseve, do të aktivizonte Kartën e Shëndetit, dhe nuk do të lejontë që, në spitale publike të drejtohen nga militantë, jo-profesionistë dhe individë pa integritet. Një nga objektivat kryesore të rregullimit të manaxhimit shëndetësor të Spitaleve publike janë: rishikimi i PPP të check-up ku është abuzuar në mënyrë flagrante sepse në këtë PPP nuk janë përfshirë moshat mbi 70 vjeç, nuk paguhen mjekët dhe infermjetët që punojnë për check-up; PPP i veglave kirurgjikale sepse nuk mund të bësh PPP (partneritet publik privat) kur aktualisht nuk kishte dhe nuk ka probleme për kirurgjinë. Problemet kirurgjikale kanë të bëjnë me rregullimin e numrit të operacioneve të planifikuara në vit, numrin mesatar të urgjencave kirugjikale dhe ato mjekësore. Gjithashtu problem i madh janë rregullimi i PPP për laboratorët mjekësore, sepse, ndonëse është rregulluar disi problemi i analizave mjekësore në spitalet publike, nuk është rregulluar problemi i laboratorëve për analiza mjekësore ambulatore publike, sepse pacientët detyrohen të shkojnë në laboratore private. Problem i madh i keqmanaxhimit është mos gjetja e medikamenteve për pacientët e shtruar në spital publik sidomos te medikamenteve anti-kanceroze tek onkologjiku, ku pacientët detyrohen të blejnë disa nga medikamentet spitalore në farmaci ambulatore. Problem i madh mbetet disiplina në punë në spitalet publike dhe kontrolli i mjekëve dhe infermjerëve se si ata e bëjnë punën, dhe si infermjeret kujdesen për pacientët. Problem tjetër është kontrolli për rrezatimet në Spitalet Publike si për rrezatimet nga Kobalti, rrezatimet nga rrezet Rontgen dhe medikamentet diagnostike rrezatuese. Këtu hyn në punë edhe Ministria e Mjedisit që kontrollon rrezatimin. Dihet se Ministrat e Shëndetësisë janë aktualisht edhe drejtues të Komisioneve për Rezatimin kështu që duhet të mbajnë përgjegjësi penale për mungesën e kontrollit. Dihet aktualisht që rrezatimi i Kobaltit sipas referimeve është 20 herë më i lartë se norma në vëndin ku është aparati. Pse? I gjithë sistemi drejtues shëndetësor ka përgjegjësi penale për problemet e pa realizuara sepse kanë shkelur ligjin dhe sepse nuk ka zbatuar rregulloret dhe ligjet. Një nga problemet e vjetra të pazgjidhura janë këshilltarët e ministrit të cilët duhen përzgjedhur me kritere professional e dhe meritokratike dhe jo me militant e miq dhe njerëz pa përvojë. Këta kanë shkaktuar këto pasoja. Problemi kryesor tjetër mbetet harxhimi jo professional i buxhetit të shtetit për Shëndetësinë i cili aktualisht është: GDP për Shëndetësinë në Shqipëri
$25.297 billion (nominal, 2024), $59.099 billion (PPP, 2024), ndërsa shpenzimet publike për shëndetësinë u ulën nga 3,7 % e PBB-së në 3,6 %, shpenzimet totale për shëndetësinë ranë nga 4,7 % e PBB-së në 4,6 %. Për Shqipërinë, të dhënat disponohen vetëm për shpenzimet e shëndetit publik. Kjo u rrit përkohësisht si pjesë e PBB-së nga 2,7 % në 2011 në 3,4 % në 2021. Pra kemi GDP për shëndetësinë buxhetin më të ulët se vendet fqinjë jashtë BE. Problemi qëndron se edhe ky buxhet administrohet nga drejtues të shëndetësisë publike që nuk janë as profesionistë dhe as meritokratë por militantë dhe miq të politikës. Më saktë, sistemi Shëndetësor publik është në një anarki të plotë administrative dhe funksionale ku pacientët detyrohen ose të pagujnë nën dorë në siptalet publike ose të shkojnë në privat e të harxhojnë shuma të konsiderueshme parash në një kohë që po të ishte në rregull sistemi publik nuk do të paguanin për shërbimin. Problemi tjetër i madh është fondi i sigurimeve shëndetësore sepse nuk po mbulon plotësisht me siguracion spitalet publike si dhe nuk po aktivizon taksën e shëndetit me anë të të cilës do të eliminoheshin pagesat ekstra (nën dorë) qoftë për shtrimet, operacionet, qoftë edhe për rradhët për bërjen e egzaminimeve. Problem tjetër i madh është mungesa e kontrollit dhe mos përfshirja në librin e barnave të medikamenteve onkologjike dhe atyre biologjike.
