Leonard Veizi
Çfarë i ka gjetur shkrimtarët sot? Si në një mënxyrë ku rrokullisen pandalshëm gurë të rëndë orteqesh, ata kanë humbur lexuesit në mënyrë drastike. E për këtë shkak, – sipas një kolapsi ku kërkohet ndihmë emergjente me sinjale akustike e drita verbuese, – i janë drejtuar Facebook-ut. Të bindur se kjo platformë, që tallet me ne e na e ka futur kokën në bigë, do t’i shpëtojë. Dhe kjo situatë absurde i përshtatet fort asaj shprehjes se ai që po mbytet nuk shpëton dot duke u kapur pas valëve të detit.
Jemi në muajin Tetor, muaji i letërsisë. Ca e ca pretendojnë se po bëjnë aktivitete në nderim të 31 ditëve vjeshtore.
Pika që s’u bie!
Vetë shkrimtarët kanë lënë mjetet e vjetra e primitive të komunikimit – ndonjë pendë palloi e kallamaren me bojë, – dhe i janë përveshur dixhitalizimit. E kërkon koha, themi po ne që e shajmë dixhitalizimin po duke përdorur mjete dixhitale. Sepse është e pamundur të përdorësh mjetet e vjetra. Por në fakt, të gjithëve u duhet nga një makinë shkrimi. Si ato “Oliveti” që mbaheshin në çanta të vogla, po aq sa laptopët sot. Vetëm kështu mund të nisë konkurrimi i vërtetë, duke shkruar dhe një letërsi më të vërtetë.
Në një botë të mbizotëruar nga teknologjia dhe lidhjet virtuale, ku çdo mesazh mund të dërgohet me një klik, çdo mendim të shpërndahet në sekonda, ekziston ende diçka thellësisht e fuqishme në përjetimin e dorës që shkruan mbi letër, apo zhurmën ritmike të një makine shkrimi që përplaset me fletën e bardhë. Këto mjete, që dikur ishin simbol i epokave më të hershme të komunikimit dhe mendimit të përpunuar, sot përfaqësojnë një akt rebelimi ndaj diktatit të teknologjisë moderne.
Kur flasim për sistemin online, nuk mund të anashkalojmë fuqinë e shpejtësisë dhe efikasitetit që ai ofron. E-mail-et arrijnë në çast, artikujt publikohen me një klik në tastierë, dhe rrjetet sociale krijojnë komunitete globale që ndërveprojnë me shpejtësi. Megjithatë, ky përshpejtim i vazhdueshëm i procesit të krijimit ka ndikuar edhe në natyrën e mendimit tonë. Në një epokë ku gjithçka bëhet për t’u konsumuar sa më shpejt, ku lajmi i mëngjesit në drekë duket krejt i vjetëruar dhe postimi i pasdites harrohet deri në mbrëmje vonë, çfarë ndodh me mendimin e thellë, reflektimin dhe artin e përpunimit të fjalës?
Në këtë pikë hyn në skenë letra dhe makina e shkrimit. Ato përfaqësojnë ngadalësimin e qëllimshëm, një mënyrë për t’i dhënë mendimit hapësirën dhe kohën që meriton. Kur ulesh për të shkruar një letër, ndien peshën e fjalëve, rëndësinë e secilit rresht, sepse nuk mund t’i fshish lehtësisht, nuk mund t’i editosh pafundësisht. Po ashtu, makina e shkrimit kërkon një saktësi të lartë, një përkushtim të veçantë. Çdo fjali është një angazhim.
Mirëpo të gjithë ne sot preferojmë teknologjinë. Shkrimtarët gjithashtu. Dhe shpresojnë që marketingun të mos ua bëjë më një person konkret me emër njerëzor por një mekanizëm industrial, me emër teknologjik që fshihet pas qarqesh e diodash apo hard-esh e softuer-ësh.
Në këto kohë moderne të High Tech-ut, një dukuri gjithnjë e më e përhapur në botën e letërsisë është ajo e shkrimtarëve që përdorin rrjetet sociale, si Facebook, për të promovuar veprat e tyre. Nëse dikur libra të caktuar gjenin lexues përmes librarive, kritikëve apo ndikimit me fjalën e thënë, tani shumë autorë i drejtohen internetit për të krijuar lidhje të drejtpërdrejta me audiencën. Mirëpo, ajo që duket se po ndodh gjithnjë e më shpesh është se shkrimtarët, për shkak të shitjeve të dobëta apo mungesës së interesit, shpesh mburren në mënyrë të tepruar me librat e tyre. Ata përpiqen të krijojnë zhurmë virtuale, ndonjëherë në mënyrë të shtirur, për të kompensuar humbjen e kontaktit me lexuesit realë.
E ku kanë përfunduar shkrimtarët, që dikur mbaheshin si ajka e shoqërisë.
Facebook-u dhe platforma të tjera ofrojnë një hapësirë të lirë për vetë-promovim, ku çdo autor mund të krijojë një imazh të ngarkuar me sukses të madh, ndonëse realiteti është krejt tjetër. Një postim për një libër të ri shpesh shoqërohet me fryrje rreth përmbajtjes së tij, sukseseve që ndoshta nuk janë vërtetuar nga shitjet, dhe ndonjëherë me kritikë të mbështetur në referenca të vakëta apo miq të afërt. Paradoksi qëndron në faktin se, ndërsa librat nuk shiten në të njëjtat sasi si më parë, shkrimtarët përpiqen ta kompensojnë këtë përmes krijimit të një narrative të mbushur me lavdërime virtuale. Kjo është si të thuash: të ngopesh me lugën bosh.
Një shkrimtar i vërtetë i njeh kufijtë e letërsisë së tij dhe, më e rëndësishmja, e kupton rëndësinë e lexuesit të angazhuar. Mirëpo, përballë mungesës së reagimit nga lexuesit dhe dështimit të shitjeve, disa autorë mbështeten te perceptimi virtual, që shpesh është më iluzion se sa realitet. Në këtë kuptim, Facebook-u shërben si një teatër për ata që nuk pranojnë të përballen me vështirësitë e tregut letrar modern. Kjo krijon një boshllëk të ndjeshëm: një shkrimtar që mburret për librin e tij në Facebook, pa e ditur ose pa dashur të pranojë se libri i tij, në të vërtetë, nuk po lexohet nga askush.
Duket sikur çdo postim që mburret me një libër të ri është një thirrje për ndihmë, një përpjekje për të ruajtur një status që dikur ishte më i qëndrueshëm. Por në fund, vlera e një libri nuk përcaktohet nga sa shumë është shpërndarë apo pëlqyer në Facebook, por nga ndikimi që lë tek ata që e lexojnë.
Në epokën dixhitale, të kesh durimin të shkruash një letër me laps a penë, ose të përdorësh një makinë shkrimi, është një akt radikal. Është një mënyrë për të thënë se jo gjithçka ka nevojë për shpejtësi, jo çdo mendim duhet të jetë i përkohshëm. Letra dhe makina e shkrimit nuk konkurrojnë me teknologjinë moderne në aspektin e shpejtësisë apo aksesit, por përkundrazi, sfidojnë natyrën e konsumit të shpejtë, duke i dhënë një zë të ri thellësisë dhe vëmendjes. Ato përfaqësojnë një mënyrë të re, të vjetër, për të krijuar dhe për të ndarë mendime, një mënyrë që u bën thirrje ndjenjave dhe kujtimeve të një kohe kur fjala kishte peshë më të madhe.
Një letër e shkruar me dorë ose në një makinë shkrimi nuk është vetëm një mesazh – ajo është një përvojë, një reflektim i mendimeve dhe emocioneve të autorit. Në kohën kur gjithçka është e hapur për publikun dhe informacioni është i aksesueshëm në çdo moment, një letër apo një dorëshkrim përfaqëson një intimitet dhe një autenticitet që teknologjia e sotme nuk mund ta rivalizojë.
Pra, ndonëse në sipërfaqe duket si një garë e pabarabartë mes mjeteve tradicionale të shkrimit dhe sistemit online, ajo çfarë letra dhe makina e shkrimit sjellin në këtë “konkurrencë” është një mënyrë tjetër e të menduarit. Ato i sfidojnë individët të ndalen, të reflektojnë dhe të krijojnë diçka me kuptim të përhershëm. Dhe pikërisht në këtë qëllim, ato triumfojnë mbi çdo sistem dixhital që shpërndan fjalë me shpejtësi marramendëse por shpesh pa thellësi.
Në fund të fundit, konkurrenca nuk qëndron në kapacitetin për t’i tejkaluar kufijtë teknologjikë të botës online, por në fuqinë për të ruajtur atë që është njerëzore – lidhjen e vërtetë, përvojën fizike të krijimit, dhe përkushtimin ndaj artit të mendimit.
“Hey guys”, largohuni nga Facebook-u. Ai është për të hedhur statuse me pak kripë e një çikë piper, por nuk ka të bëjë me mendimin e konsoliduar, të cilin keni marrë përsipër ta hidhni nga truri brenda kokës tuaj, në një fletë të bardhë.
