1 miliard dollarët e Alfred Nobelit, u vendos në dispozicion të çmimeve vjetore në kimi, fizikë, mjekësi, fiziologji, ekonomi, letërsisë si dhe paqe
Sot çmimet e vendosura prej tij janë më prestigjozet në botë. Dhe një herë në vit priten gjithë ankth se kush do të jetë ai që do ta fitojë këtë trofe, Dhe njihen si “Çmimet Nobel”. Ato jepen në fizikë, kimi, mjekësi, letërsi dhe për punën drejt paqes…
…Ishte kimisti suedez Alfred Nobel, ai që njihet për shpikjen e dinamitit dhe eksplozivë të tjerë, që përdori pasurinë e tij të madhe nga 355 patenta për të krijuar Çmimet më të famshme në botë: Çmimet Nobel. Pothuajse të gjithë njerëzit në botë sot dinë diçka nga jeta e tij. Çmimi i tij “Nobel” fitohet nga studiues dhe shkencëtarë. Çdo njëri prej tyre përfiton afro një milion dollarë së bashku me medaljen e artë dhe diplomën. Kështu Alfred Nobel, ky person i mahnitshëm hyri në historinë botërore.
Vitet e Hershme
Alfred Bernhard Nobel lindi më 21 tetor 1833, në Stokholm, Suedi, i katërti nga tetë fëmijët e Immanuel dhe Caroline Nobel. Nobeli ishte shpesh i sëmurë si fëmijë, por ai ishte gjithmonë i gjallë dhe kurioz për botën përreth tij. Edhe pse ai ishte një inxhinier i aftë dhe shpikës i gatshëm, babai i Nobelit luftoi për të krijuar një biznes fitimprurës në Suedi. Kur Nobeli ishte 4 vjeç, babai i tij u transferua në Shën Petersburg, Rusi, për të marrë një punë duke prodhuar eksplozivë dhe familja e ndoqi atë në 1842. Prindërit e sapo pasuruar të Nobelit e dërguan atë tek tutorët privatë në Rusi, dhe ai shpejt zotëroi kiminë dhe u bë rrjedhshëm në anglisht, frëngjisht, gjermanisht dhe rusisht, si dhe gjuhën e tij amtare, suedishten.
Tragjedia familjare
Nobel u largua nga Rusia në moshën 18 -vjeçare. Pasi kaloi një vit në Paris duke studiuar kiminë, ai u transferua në Shtetet e Bashkuara. Pas pesë vjetësh, ai u kthye në Rusi dhe filloi të punojë në fabrikën e babait të tij duke bërë pajisje ushtarake për Luftën e Krimesë. Në 1859, në fund të luftës, kompania falimentoi. Familja u transferua përsëri në Suedi dhe Nobeli shpejt filloi të eksperimentonte me eksplozivë. Në 1864, kur Nobeli ishte 29 vjeç, një shpërthim i madh në fabrikën suedeze të familjes vrau pesë persona, përfshirë vëllain më të vogël të Nobelit, Emilin. I prekur në mënyrë dramatike nga ngjarja, Nobeli u nis për të zhvilluar një eksploziv më të sigurt. Në 1867, ai patentoi një përzierje të nitroglicerinës dhe një substance absorbuese, duke prodhuar atë që ai e quajti “dinamit”.
Çmimi Nobel
Në 1888, vëllai i Nobelit Ludvig vdiq ndërsa ishte në Francë. Një gazetë franceze publikoi gabimisht nekrologjinë e Nobelit në vend të Ludvig dhe dënoi Nobelin për shpikjen e tij të dinamitit. I provokuar nga ngjarja dhe i zhgënjyer me mënyrën se si ndihej se mund të mbahej mend, Nobel ndau një pjesë të madhe të pasurisë së tij për të vendosur Çmimet Nobel për të nderuar burrat dhe gratë për arritjet e jashtëzakonshme në fizikë, kimi, mjekësi, letërsi dhe për punën drejt paqes. Banka qendrore e Suedisë, Sveriges Riksbank, krijoi Çmimin Nobel në Ekonomi në vitin 1968 për nder të Nobelit.
Testamenti
Në testamentin e tij, “mbreti dinamit” tregoi se e gjithë pasuria e tij duhet të shkonte për bamirësi. 93 fabrikat e saj prodhuan rreth 66.3 mijë tonë eksploziv në vit. Ai investoi shuma të mëdha në projekte të ndryshme gjatë jetës së tij. Në total, ishte rreth 31 milion marka suedeze.
Nobel urdhëroi që të shndërronte të gjithë pronën e tij në kapital dhe letra me vlerë – prej tyre për të formuar një fond, fitimi nga i cili çdo vit duhet të ndahet midis shkencëtarëve më të shquar të vitit që po largohet.
Paratë do t’u jepeshin shkencëtarëve në tre kategori të shkencës: kimi, fizikë, mjekësi dhe fiziologji, si dhe në fushën e letërsisë. Nobeli theksoi se kjo domosdoshmërisht duhet të jetë letërsi idealist), dhe aktivitete në dobi të botës. Pesë vjet pas vdekjes së shkencëtarit, gjykatat u zvarritën – në fund të fundit, pasuria e përgjithshme u vlerësua në gati 1 miliard dollarë.
Alfred Nobel në testamentin e tij nuk tregoi nevojën e lëshimit të një çmimi për arritjet në fushën e shkencave ekonomike. Çmimi Nobel në Ekonomi u krijua nga Banka e Suedisë vetëm në 1969.
Vdekja
Më 10 dhjetor 1896 – Alfred Nobel vdiq nga një hemorragji cerebrale në moshën gjashtëdhjetë e tre vjeç, në vilën e tij në San Remo, Itali. Hiri i shkencëtarit u transportua në Suedi. Një memorial i Nobelit gjendet në varrezat Norra Begravingsplatsen të Stokholmit.
