Deri në kohën e vdekjes më 10 dhjetor 2006, rreth 300 akuza penale ishin ende në pritje kundër tij në Kili për shkelje të shumta të të drejtave të njeriut, si dhe për evazion fiskal e përvetësim gjatë dhe pas qeverisjes së tij. Ai u akuzua gjithashtu se kishte grumbulluar në mënyrë korruptive të paktën 28 milionë dollarë…
…Në Kili ai sundoi me dorë të hekurt për 17 vite me rradhë. Njihet si diktator i cili me anë të këshillit ushtarak dhe grusht shtetit sherbeu si gjerneral suprem dhe prsidenti i vendit, duke qenë kreu i një qeverie ushtarake gjatë sundimit të tij diktatorial u torturuan dhjetëra mijëra kundërshtarë të regjimit. Augusto Pinoçet u lind më 25 nëntor 1915, Valparaiso, Kili, ndërsa vdiq më 10 dhjetor 2006, Santiago. Erdhi në pushtet pasi udhëhoqi juntën ushtarake që përmbysi qeverinë socialiste të Presidentit Salvador Allende i Kilit më 11 shtator 1973.
Ushtarak karriere
Augusto Pinoçet, i diplomuar në akademinë ushtarake në Santiago në vitin 1936, ishte një ushtarak me karrierë i cili u emërua komandant i përgjithshëm i ushtrisë nga Presidenti Allende 18 ditë përpara grushtit të shtetit, të cilin ai e planifikoi dhe e drejtoi. Pinoçeti u emërua kreu i këshillit qeverisës të juntës fitimtare dhe ai u nis për të shtypur opozitën liberale të Kilit; në tre vitet e para të tij, regjimi arrestoi rreth 130,000 njerëz, shumë prej të cilëve u torturuan. Në qershor 1974, mori pushtetin e vetëm si president, duke e zhvendosur pjesën tjetër të juntës në një rol këshillues.
Kundërshtari i së majtës
Ishte i vendosur të shfaroste majtizmin në Kili dhe të rivendoste politikat e tregut të lirë në ekonominë e vendit. Junta e tij u dënua gjerësisht për shtypjen e ashpër të mospajtimit, megjithëse përmbysja e politikave socialiste të qeverisë Allende rezultoi në një normë më të ulët inflacioni dhe një bum ekonomik midis 1976 dhe 1979. Një liberalizim politik modest filloi në 1978 pasi regjimi njoftoi se, në një plebishit, 75 për qind e elektoratit kishte miratuar sundimin e Pinochet.
Kushtetuta
Sipas një kushtetute të re të shpallur në mars 1981, Pinoçet do të mbetej president për një mandat tetë-vjeçar deri në vitin 1989, kur një referendum kombëtar do të përcaktonte nëse ai do të shërbente një mandat shtesë tetë-vjeçar. Gjatë viteve 1980, politikat e tregut të lirë të Pinoçet -it u vlerësuan me mbajtjen e një norme të ulët inflacioni dhe një norme të pranueshme të rritjes ekonomike, pavarësisht nga një recesion i rëndë në 1980-1983. Pinoçet nuk lejoi asnjë opozitë politike kuptimplotë, por ai përmbushi detyrimin e tij kushtetues për të mbajtur plebishitin e planifikuar, i cili u zhvillua më herët se sa ishte mandati, në tetor 1988. Rezultati ishte një votë “jo” prej 55 për qind dhe një votë “po” prej 43 për qind. Megjithëse u refuzua nga elektorati, ai qëndroi në detyrë derisa zgjedhjet e lira vendosën një president të ri, demokratin kristian Patricio Aylëin, më 11 mars 1990.
Senatori i përjetshëm
Si komandant i forcave të armatosura deri në vitin 1998, Pinoçet shpesh pengoi ndjekjet penale të të drejtave të njeriut kundër anëtarëve të forcave të sigurisë. Pas dorëheqjes, ai u bë senator i përjetshëm, një post që iu dha ish-presidentëve sipas kushtetutës së vitit 1981. Në vitin 1998, ndërsa vizitonte Londrën, u arrestua nga autoritetet britanike pasi Spanja kërkoi ekstradimin e tij në lidhje me torturimin e qytetarëve spanjollë në Kili gjatë sundimit të tij. Rasti i paprecedentë ngjalli polemika në mbarë botën dhe nxiti organizatat e të drejtave të njeriut në Kili.
Dokumentet e klasifikuara
Shtetet e Bashkuara dhe vendet e tjera u nxitën të publikonin dokumente të klasifikuara më parë në lidhje me kilianët që ishin “zhdukur” – të cilët u rrëmbyen dhe me sa duket u vranë nga regjimi i Pinoçet. Zbulimet nxorën në dritë detaje të Operacionit Colombo, në të cilin më shumë se 100 të majtë kilianë u zhdukën në 1975, dhe Operacionit Condor, në të cilin disa qeveri ushtarake të Amerikës së Jugut koordinuan përpjekjet e tyre për të eliminuar sistematikisht kundërshtarët në vitet 1970 dhe 1980. Në janar 2000, Pinoçet u lejua të kthehej në shtëpi pasi një gjykatë britanike vendosi se ai ishte fizikisht i papërshtatshëm për t’u gjykuar. Megjithatë, ai vazhdoi të përballet me hetimet nga autoritetet kiliane.
Vendimi i gjyqit
Më vonë, në vitin 2000, Pinoçet-it iu hoq imuniteti nga ndjekja penale – të cilin ai e kishte gëzuar si ish-president – dhe u urdhërua të dilte në gjyq me akuzat për shkelje të të drejtave të njeriut (në Kili imuniteti hiqet rast pas rasti). Akuzat u hoqën në vitin 2002, megjithatë, pasi Gjykata e Lartë e Kilit la në fuqi një vendim se ai ishte mendërisht i paaftë për të mbrojtur veten në gjykatë. Menjëherë pas kësaj, Pinoçet dha dorëheqjen e tij si senator i përjetshëm. Afër fundit të vitit 2004, Komisioni Kombëtar për Burgimet Politike dhe Torturën publikoi raportin e tij, i cili konfirmoi më shumë se 35,000 raste të torturës që ndodhën gjatë regjimit të Pinochet. Në vitin 2005, Gjykata e Lartë Kiliane votoi për heqjen e imunitetit të Pinoçetit për marrëveshjet e paligjshme financiare, si dhe për një çështje që përfshin zhdukjen dhe ekzekutimin e të paktën 119 disidentëve politikë, trupat e të cilëve u gjetën në 1975 në Argjentinën fqinje.
Akuzuat për vrasje
Në mesin e të vrarëve dhe të zhdukurve gjatë juntës ushtarake ishin 440 guerrilas MIR. Në dhjetor 2015, tre ish-agjentë të DINA-s u dënuan me dhjetë vjet burg për vrasjen e një studenti dhe aktivisti 29-vjeçar të teologjisë, Rodriguez Cortes, në vitin 1978. Reyes Ramsy, një ish-ushtar kilian gjatë viteve të Pinoçetit, u arrestua dhe u akuzua për vrasje e për mburrjen e pjesëmarrjes në 18 ekzekutime gjatë një transmetimi të drejtpërdrejtë telefonik në emisionin radio kilian “Chacotero Sentimental”. Më 2 qershor 2017, gjykatësi kilian Hernan Cristoso dënoi 106 ish-zyrtarë të inteligjencës kiliane me nga 541 ditë deri në 20 vjet burg për rolin e tyre në rrëmbimin dhe vrasjen e 16 aktivistëve të krahut të majtë në 1974 dhe 1975.
Epilogu
Pinoçeti u shpall i aftë për t’u gjykuar për krime. Ai vdiq më 10 dhjetor 2006, pa u gjykuar ndonjëherë për shkeljet e të drejtave të njeriut që ndodhën gjatë kohës që ishte në pushtet.
Përgatiti për botim: L.Veizi
