Nga orizi indian te gruri australian, ndryshimet klimatike po godasin rendimentet, duke shtuar mungesën e ushqimit dhe rritjen e çmimeve të shkaktuara nga lufta në Ukrainë. Megjithatë, analistët thonë se ka një rrugëdalje.
Kur India ndaloi eksportet e orizit të bardhë në fund të korrikut për të kontrolluar çmimet në rritje brenda vendit dhe për të siguruar disponueshmërinë, New Dehli e kishte gati shpjegimin.
Ndalimi, që vinte nga eksportuesi më i madh në botë i orizit, do të dërgonte gjithmonë valë paniku në tregjet globale pasi dhjetëra vende, veçanërisht në Azi dhe Afrikën Sub-Sahariane, varen nga orizi indian.
Por India tha se dora e saj ishte e detyruar nga “çmimet e larta ndërkombëtare për shkak të skenarit gjeopolitik, ndjenjave të El Nino dhe kushteve ekstreme klimatike në vendet e tjera prodhuese të orizit”. Ndalimi i eksportit prek një të katërtën e eksporteve të orizit të vendit.
Menjëherë pasi Rusia u largua nga marrëveshja e drithërave të Detit të Zi në mes të luftës të vazhdueshme në Ukrainë, frenimi i eksporteve të Indisë kërcënon të shkaktojë një krizë më të gjerë ushqimore.
Megjithatë, ndalimi ngre pyetje të tjera. Modelet e pazakonta të motit, tensionet gjeopolitike dhe prodhimet e ulëta për shkak të faktorëve të lidhur me klimën kanë çuar në rritjen e çmimeve dhe i kanë hapur rrugën urisë.
Argjentina, eksportuesi më i madh i sojës në planet dhe prodhuesi kryesor i misrit, ka vuajtur nga thatësira më e keqe në 60 vitet e fundit, duke çuar në ulje të mprehta të rendimenteve.
Indonezia, eksportuesi më i madh në botë i vajit të palmës, ndaloi shkurtimisht eksportet e saj vitin e kaluar mes çmimeve në rritje, duke shkaktuar një kaos global për vajrat ushqimorë, veçanërisht me furnizimet e Ukrainës me vaj luledielli të ndërprera gjithashtu për shkak të luftës.
Brazili, prodhuesi më i madh i vajit të sojës, ka vuajtur gjithashtu nga thatësira vitet e fundit, ndërsa viti 2021 solli rendimentin më të ulët të vajit të kanolas në Kanada në 14 vjet.
A po kthehet në normalitet kriza e përhershme ushqimore dhe çfarë mund të bëjë bota për ta zgjidhur këtë krizë?
Një ndërthurje e kushteve ekstreme të motit, kufizimeve të eksportit dhe çarjeve gjeopolitike mund të vendosin sigurinë ushqimore të planetit në rrezik të përhershëm.
Megjithatë, ekspertët thonë se ka një zgjidhje. Lejimi i tregtisë së lirë dhe përdorimi i varieteteve më të mira të kulturave që mund t’i rezistojnë më mirë ndryshimeve klimatike mund të ndihmojnë në zbutjen e krizave të ardhshme.
Rritja e frenimit të eksportit
Orizi është ushqimi kryesor i më shumë se gjysmës së popullsisë së botës dhe më shumë se 500 milionë tonë metrikë konsumohen çdo vit.
India përbën 40 për qind të eksporteve globale të orizit, ku lojtarët e tjerë kryesorë janë Tajlanda, Vietnami, Pakistani dhe Shtetet e Bashkuara.
Shirley Mustafa, analiste e tregut të orizit në Organizatën e Kombeve të Bashkuara për Ushqimin dhe Bujqësinë ( FAO) shprehet se shumëllojshmëria e orizit – jo të zier, eksportet e të cilit janë ndaluar nga India ka formuar rreth 10 për qind të tregut global në dy vitet e fundit.
Ky oriz “është i destinuar për rajone shumë specifike, duke përfshirë Malajzinë, Arabinë Saudite, Emiratet e Bashkuara Arabe, Nepalin dhe Bangladeshin. Kohët e fundit, blerësit afrikanë janë shfaqur si liderë në blerjen e këtij lloji orizi, duke përfshirë Kamerunin, Madagaskarin dhe Bregun e Fildishtë”
Por India ka futur gjithashtu një taksë eksporti prej 20 për qind për orizin e zier, në fakt duke zbatuar kufizime për të gjithë orizin, 80 për qind të totalit të eksporteve të orizit të vendit. Kufizimet e tilla të eksportit destabilizojnë tregjet.
Ato çojnë në një rritje të çmimeve globalisht, veçanërisht duke prekur vendet e varfra që kërkojnë të blejnë më shumë oriz nga frika e krizës së ofertës.
Për të kuptuar kërkesën për oriz, merrni parasysh atë që bëri India vitin e kaluar. Në shtator të vitit 2022, India u përpoq të dekurajonte blerjen ndërkombëtare të orizit të bardhë përmes një tarife për të siguruar furnizime të mjaftueshme të brendshme.
Por strategjia dështoi. Pavarësisht taksës, eksporti i këtij varieteti orizi nga India u rrit me 25 për qind midis shtatorit dhe marsit krahasuar me një vit më parë.
Tani, me ndalimin e përgjithshëm të eksportit të disa orizit nga India, çmimet globale janë rritur më tej. Çmimet e orizit arritën nivelet e tyre më të larta në korrik që nga shtatori 2011, sipas Indeksit të Gjithë Çmimeve të Orizit të FAO-s.
“Çmimi për orizin e bardhë tajlandez, i cili shihet si çmimi bazë për orizin, u rrit me rreth 14 për qind që nga njoftimi i Indisë,” tha për Al Jazeera Joseph Glauber, një studiues i lartë në Institutin Ndërkombëtar të Kërkimit të Politikave Ushqimore.
India nuk është i vetmi vend me masa për frenimin e eksporteve. Në total, 20 vende kanë vendosur kufizime të eksportit për mallrat kryesore ushqimore, sipas përditësimit më të fundit të sigurisë ushqimore të Bankës Botërore, në korrik 2023. Afganistani ka ndaluar eksportin e grurit, Bangladeshi orizin dhe Kameruni vajin vegjetal dhe drithërave, ndërsa vende të tilla pasi Rusia dhe Uganda kanë vendosur taksa eksporti për disa produkte si vaji i lulediellit, gruri, elbi, misri dhe orizi.
Këto politika kufizuese tregtare janë rritur veçanërisht që nga pushtimi i plotë i Ukrainës nga Rusia në shkurt 2022.
Çmimet e produkteve kryesore ushqimore si gruri, misri, orizi dhe farat e vajit janë rritur që kur pandemia COVID-19 në 2020 ndërpreu zinxhirët globalë të furnizimit, pas vitesh me kosto relativisht të qëndrueshme, Matin Qaim, profesor i ekonomisë ushqimore dhe bujqësore në Universitetin gjerman të Bonit.
Pushtimi i plotë i Ukrainës nga Rusia i përkeqësoi gjërat, me çmimet globale të ushqimeve në kulmin e të gjitha kohërave në mars 2022, sipas indeksit të FAO. “Ne nuk kishim parë rritje të tilla që nga viti 2007-08 dhe 2011,” tha Qaim.
Para luftës, Rusia dhe Ukraina përbënin 34 për qind të eksporteve globale të grurit, 27 për qind të elbit, 17 për qind të misrit dhe 55 për qind të vajit të lulediellit. Në veçanti, disa rajone kishin një varësi të lartë nga importet nga këto dy vende. Afrika e Veriut dhe Lindja e Mesme morën 50 për qind të furnizimeve të tyre me drithëra nga Rusia dhe Ukraina.
Bllokada ushtarake e Rusisë në portin e Detit të Zi solli pothuajse ndalimin e eksporteve ukrainase midis marsit dhe korrikut 2022 përpara se Kombet e Bashkuara dhe Turqia të ndërmjetësonin një marrëveshje historike me Kievin dhe Moskën për të rifilluar eksportet. Më shumë se 32 milionë tonë metrikë misër, grurë dhe drithëra të tjera u eksportuan nga Ukraina midis korrikut 2022 dhe korrikut 2023.
Por më 17 korrik, Rusia vendosi të mos rinovojë nismën, duke goditur potencialisht përgjysmë eksportet e planifikuara të grurit të Ukrainës prej 45 milionë tonësh.
Rreth 9.2 për qind e popullsisë së botës – midis 691 milion dhe 783 milion njerëz – u përballën me urinë në vitin 2022, dukshëm më e lartë se 7.9 përqind në vitin para pandemisë 2019, sipas raportit të FAO-s 2023 për gjendjen e pasigurisë ushqimore dhe të ushqyerit në botë. .
Përforcimi i krizës ushqimore është një fenomen që shfaqet në formën e zjarreve në Kanada dhe Evropë, thatësirës në Amerikën e Jugut dhe Afrikën Lindore dhe përmbytjeve në Kinë dhe pjesë të thata të Kalifornisë – ndryshimi i klimës.
Ndërsa përmbytjet shkatërruese përfshiu pjesë të mëdha të Pakistanit në vitin 2022, uji përmbyti tokat bujqësore me madhësinë e Republikës Çeke, duke dëmtuar më shumë se 80 për qind të të korrave të vendit dhe duke e shtyrë atë në një krizë ushqimore, transmeton Al Jazeera.
Në anën tjetër të fenomeneve ekstreme të motit që bota po përballet me rregullsinë në rritje janë Argjentina dhe Spanja, të cilat janë përballur me thatësira të paprecedentë në vitin 2023./ S.M
