Kromozomi Y që përcakton mashkullin mund të jetë duke vdekur dhe kjo ka nxitur diskutimin nëse burrat mund të zhduken me të. Kromozomi Y ka shumë më pak gjen se X dhe hulumtimi sugjeron që gradualisht tkurret edhe më tej.
Seksi i një personi përcaktohet nga fakti nëse ata kanë dy kromozome X (që shkakton zhvillimin e vezoreve) ose një X dhe Y (që rezulton në testis). X ka afërsisht 1000 gjene ndërsa Y ka vetëm 45 dhe hulumtimet sugjerojnë që kromozomi Y gradualisht po tkurret edhe më tej.
Gjenet zhvillojnë mutacione me kalimin e kohës, disa prej të cilave janë të dëmshme. Kromozomi mund të shmangë kalimin e mutacioneve të tilla të dëmshme duke u përzier dhe përputhur me njëri-tjetrin gjatë mejozës – faza e zhvillimit të fetusit gjatë së cilës trupat tanë formues zhvillojnë spermatozoidë ose vezë. Ky proces thyen gjenet dhe e bën më të mundshme që vetëm ato të forta, jo të dëmshme të kalojnë.
Sidoqoftë, vetëm kromozomet X mund të ndërrohen me njëri-tjetrin, ndërsa Y nuk është aq i ngjashëm sa të kombinohet. Për shkak se individët nuk kanë (përgjithësisht) dy kromozome Y, Y nuk mund të rikombinohet me vetveten dhe kështu ajo është bërë gjithnjë e më e vogël për miliona vjet evolucion.
Hulumtimi i kryer nga Jennifer Graves, një gjenetist në Universitetin La Trobe në Melburn, sugjeron që 166 milion vjet më parë kromozomi Y kishte një numër të ngjashëm me gjenet si X, afërsisht 1,669.
“Kështu që nuk duhet një tru i shkëlqyeshëm për të kuptuar që nëse shkalla e humbjes është uniforme – 10 gjene për milion vjet – dhe na kanë mbetur vetëm 45, i gjithë Y do të zhduket për 4,5 milion vjet,” tha ajo për Live Shkenca
Hulumtimet sugjerojnë që shkalla e degradimit është ngadalësuar me kalimin e kohës dhe se kromozomi Y njerëzor ka humbur vetëm një gjen që kur njerëzit dhe majmunët rezus u larguan 25 milion vjet më parë.
Por humbja e kromozomit Y plotësisht është akoma një mundësi, pasi u ka ndodhur specieve të tjera duke përfshirë brejtësit nëntokësorë të quajtur ‘vole mole’, si dhe specie të caktuara të minjve me gjemba në Japoni.
Kjo nuk do të thotë domosdoshmërisht se burrat janë të dënuar, pasi humbja e kromozomit Y nuk e fshin seksin mashkull nga një specie pasi të dy minjtë me gjemba dhe vole mole kanë ende meshkuj dhe femra.
“Njerëzit mendojnë se seksi është lloj i një gjëje shumë të vendosur,” tha Rasmus Nielsen, një gjenetist në Universitetin e Kalifornisë, Berkeley.
“Se nëse keni një kromozom Y, atëherë ju jeni burrë, ose nuk keni kromozom [a] Y, atëherë jeni femër. Por nuk funksionon kështu”.
“Në të vërtetë, 95% e gjeneve që shprehen ndryshe midis meshkujve dhe femrave nuk jetojnë aktualisht në kromozomet X dhe Y.
““Humbja e kromozomit Y nuk nënkupton domosdoshmërish zhdukje të meshkujve” shpjegoi Nielsen. Nëse kromozomi Y do të zhdukej, një gjen tjetër do të merrte përsipër si përcaktuesin kryesor të seksit gjatë zhvillimit njerëzor./Re.Gu/Fjala.al
