Nga Leonard Veizi
“Shkova në luftë në Vietnam, përfundova në burg, isha pa asnjë dyshkë në xhep dhe me njerëz që vraponin pas meje, u bëra skllav i kokainës. Përfundimi i historisë mund të ishte shumë ndryshe”, rrëfen regjisori për Huffpost. Në dyzet vitet e tij të para, ai e pa fundin disa herë: “Pastaj, arrita ëndrrën time: bëra shumë para, fitova famë, Oskar dhe një puthje nga Elizabeth Taylor.
U ndjeva në krye botës e nuk mund të dëshiroja asgjë më shumë. Megjithatë, themeli i kinemasë time, si dhe e vërteta e karakterit tim, nuk janë në qendër të vëmendjes. Isha në luftën e Vietnamit, përfundova në një burg të qarkut San Diego, isha pa para në xhep dhe me njerëz që vraponin pas meje, sepse donin atë që u detyrohesha, përdora kokainë për të vazhduar dhe u bëra skllav i saj.
Përfundimi i historisë mund të ishte shumë ndryshe”. Takimi me Oliver Stone për “Zoom” është përpara kompjuterit. “Anija e Tezeut” përktheu në italishte autobiografinë e tij, “Duke kërkuar dritën”, e cila është historia e viteve kur ai nuk ishte akoma regjisori i famshëm që është sot, dhe ku shumë i thanë se do të ishte më mirë të mendonte për diçka tjetër. Vitet kur njeriu që do të bëhej një ikonë e antimilitarizmit ishte në Vietnam, duke ecur midis trupave të shqyer të armiqve të tij, pasi një F-4 Phantom hodhi një bombë dyqind kile mbi të, ku nuk mund të shihte ferrin në kufoma, por më tepër, shfaqja e diçkaje hyjnore, pasi “vëzhgimi dhe mbijetesa e asaj energjie të madhe shkatërruese ishte njeriu më i afërt që mund të shkonte te shpirti i shenjtë”.
Së pari shkroi filma të tillë, si Scarface dhe Midnight Escape, pastaj drejtoi Wall Street, The Doors, Natural Born Villers. Në vitet e fundit, Oliver Stone e ka shoqëruar veten me frontin më të diskutueshëm të protestës së SHBA-së, duke bërë dy dokumentarë mbi Fidel Castro-n, një intervistë me Vladimir Putinin, një film mbi Edward Snowden, të gjitha punët që kritikët e tij kanë hedhur në terrenin e antiamerikanizmit.
E, megjithatë, historia që Stone tregon në këtë libër, mbase edhe pa dashje, është një histori amerikane deri në presjen e fundit, domethënë, historia e atij që thyen hundën në tokë dhe ngrihet përsëri, i cili përfundon në bodrum dhe ngjitet në majën e Hollivudit, ai që spazmodikisht përpiqet të realizojë një dëshirë të vërtetë, e ndjek atë duke dërsitur ditë e natë, dhe përfundimisht ia del.
Pse po e tregon tani këtë histori?
Sepse vjen një çast në jetë kur duhet të shohësh prapa, për të gjetur origjinën: kush je e çfarë ke bërë. Të marrësh faktet një e nga një e t’i shqyrtosh ato në tërësi, përndryshe përfundon i marrë nëpër këmbë.
Nuk e kishe bërë kurrë më parë?
Kur shkruan për kinemanë dhe më pas fillon të bësh filma, jeta shkon aq shpejt, sa ke përshtypjen që e sheh nga dritarja e një treni në lëvizje. Nuk mund të ndalesh kurrë në atë që të ndodh, duke i kushtuar kohën e nevojshme për ta parë me të vërtetë, jeton dhe kaq.
Çfarë zbuluat?
Kur isha në luftën e Vietnamit të vdekurit ishin kudo. Megjithatë, s’e kisha idenë se çfarë ishte vdekja. Madje, as e mendoja. Isha shumë i ri dhe mjaft i mpirë që të mund t’i toleroja mizoritë që ndodhnin rreth meje. Në fund të fundit, është specialiteti i të rinjve: kjo është arsyeja pse prej shekujsh janë dërguar në front.
Cila ishte gjëja më e keqe që bëtë?
Zyrtarisht u bëra një vrasës gjatë një prite në Vietnam. Mund të kishte përfunduar në një kërdi, nëse nuk do të kisha hedhur një granatë nga një distancë prej pesëmbëdhjetë metrash. Shpërthimi tërhoqi një burrë, por unë isha krenar për hedhjen e përsosur që kisha bërë, gjithashtu më dha një yll bronzi. Edhe sot, nuk ndiej asnjë faj. Unë jam gjallë, ai ka vdekur: kështu funksionon.
Pra, nuk është kjo gjëja më e keqe që bëtë?
Një herë u afrova të humbas mendjen. Nuk mundesha më nga fshatarët vietnamezë që protestonin, qurraviteshin duke na gënjyer. Isha i lodhur nga gjithçka. Një fermer filloi të më bërtasë dhe unë e qëllova. Gjuajta disa herë rreth këmbëve të tij, duke i bërtitur: “Hesht dhe vallëzo, bir kurve.” Mund ta kisha vrarë, pa i paguar pasojat. Mendoj se më mbajti një fije e hollë njerëzillëku që nuk ishte thyer akoma.
Pse e thërret aq shpesh Uliksin?
Kur shkrova skenarin për filmin tim në Vietnam, Platoon, për figurën e alter egos sime u frymëzova nga Uliksi, veterani që lufton për të gjetur rrugën e tij për në shtëpi. Në Universitetin e New York-ut takova Tim Leahy, një profesor i cili më dha mitologjinë klasike gjatë një mësimi në të cilin ai na kërkoi neve studentëve të mendonim pse Uliksi ishte i vetmi që arriti të kthehej në shtëpi, pas njëzet vjetësh nga Lufta e Trojës. Të gjithë qëndruam të heshtur, derisa ai shkroi përgjigjen në tabelë: “Ndërgjegjja”.
Çfarë donte të thoshte?
Që Uliksi, ndryshe nga shokët e tij të shndërruar nga Circja në derra, kishte arritur të mbetej gjallë pikërisht sepse kishte mbetur i vetëdijshëm. E la veten të lidhur që të mos i nënshtrohej këngës së sirenave, e megjithatë donte t’i dëgjonte zërat e tyre, sepse kjo është ajo që e ndan jetën nga vdekja: vetëdija. Disa nga shokët e mi në front ishin shumë të tmerruar për të parë brenda mizorive që kishim bërë dhe vuajtur. Ata janë bërë të huaj, psikotikë, racistë. Ashtu si Herakliu, i shtyrë në çmenduri apo Ajaksi, i cili bëri vetëvrasje. Kam zbuluar, me kalimin e viteve, që përtej sipërfaqes së jetës normale ekziston një dimension paralel, i cili është dimensioni i mitologjisë.
A ju ka ndihmuar diçka edhe varfëria?
Të jetosh në vështirësi ekonomike është pak a shumë si të jesh në këmbësori dhe të vëzhgosh botën nga perspektiva e një ushtari të thjeshtë, ajo që në kinema quhet syri i krimbave, goditja nga toka: ti i vlerëson gjërat shumë më tepër, qoftë një dush apo një vakt të ngrohtë.
Do të paguanit për t’u bërë sërish i varfër?
Nuk është shumë argëtuese të jesh i varfër në moshën time: rinia është mosha e duhur për të qenë i varfër. Megjithatë, edhe sikur të doja, nuk do të mundesha: e vetmja gjë që paratë nuk mund të krahasojnë është varfëria. E kam jetuar në një Nju-Jork që gjithmonë më ka kujtuar Parisin e Henry Miller-it, në vitet tridhjetë, plot krijimtari, seks, argëtim.
Edhe drogën gjithashtu, apo jo?
Kam pirë marijuanë gjithë jetën time, por kur u ktheva nga Vietnami kryesisht merrja LSD, ilaçi i së vërtetës.
Çfarë do të thotë “i së vërtetës”?
Se nuk mund të thuash broçkulla kur merr LSD, mund të keni vizione qiellore, ose të përfundoni në udhëtime të frikshme dhe shkatërruese, por kurrë nuk mund të shpëtoni nga ajo që ndieni me të vërtetë në atë moment të jetës suaj. Mendoj se është një nga treguesit më të mëdhenj të gjendjes shpirtërore reale të një personi. Por kjo nuk do të thotë se po i fton ata ta përdorin e, mbi të gjitha, as të abuzojnë.
Ju në fakt keni abuzuar me kokainën?
Ishte droga e festave në Los Anxhelos në vitet ‘70. Më bëri të ndihem energjik dhe në formë të shkëlqyer. U bë një problem serioz pas zhgënjimit në filmin tim, The Hand, sepse fillova të abuzoja dhe shpejt humba kontrollin e vetvetes. Një çast, ndjeva se qelizat e trurit po digjeshin. Kam jetuar i mpirë për tre vjet, sikur të isha shkëputur nga vetvetja: nga pikëpamja materiale, isha i kënaqur, kisha filluar të merresha me punë dhe isha martuar me një grua të bukur, por thellë në vetvete u ndjeva si në mbytje.
Ishit i bindur që nuk do të bënit kurrë si regjisor?
Nuk isha i bindur për asgjë, por sigurisht nuk kisha shumë konfirmime. I pari që më tha se isha regjisor ishte Martin Scorsese. Ishim akoma në universitet. Në fund të kursit, bëmë filma të shkurtër dhe i komentuam ato në klasë. Kur kursi im u shfaq me Last year in Vietnam, isha gati për kritikat ndaj maoistëve, të cilët po tërboheshin në universitet në atë kohë. Në vend të kësaj, Martin Scorsese u ngrit dhe tha: “Ky është një regjisor”. Dikush pyeti: “Po pse?”. Dhe ai u përgjigj: “Sepse ai bëri një punë personale”. Nuk do ta harroj kurrë.
Cili është ndryshimi midis “personale” dhe “narcizizmit”?
Nuk jam i sigurt nëse ka një ndryshim: a nuk është vetëm daulle të marrësh gjithçka personalisht? Unë nuk jam në gjendje të bëj një film ose të shkruaj një skenar, nëse nuk e bëj tërësisht timin, edhe kur ata bazohen në librin e shkruar të dikujt tjetër.
Jeni i shqetësuar për votimin në Amerikë?
Jam aq i shqetësuar, sa kam qenë gjithë jetën. Pas kthimit nga lufta në Vietnam, e gjeta veten duke u përballur me një luftë tjetër, kësaj here megjithatë civile: zezakët kundër të bardhëve, burrat kundër grave, rendin dhe ligjin kundër mënyrës së re të jetës së rebelëve të rinj. Dhe sot po ndodh përsëri.
E quani luftë civile?
Është: një luftë civile që nuk është zgjidhur kurrë dhe që ndoshta mund të mos zgjidhet kurrë. Amerika është një eksperiment i madh politik dhe shoqëror, ajo ka mirëpritur një numër të madh emigrantësh për dekada, është nga natyra e saj një vend i trazuar, në të cilin konfliktet janë të ashpra dhe betejat për përparim përplasen me një reagim po aq të dhunshëm konservator.
Kush do të fitojë, sipas mendimit tuaj?
Në një kohë të ngjashme me atë që po përjetojmë sot, 1968, Amerika zgjodhi një president konservator, Richard Nikson. Një lëvizje progresive shumë e fortë kishte tronditur vendin, duke ulëritur zemërimin e saj për të gjitha gënjeshtrat që po thoshte pushteti, por votimi shkoi në anën tjetër.
Keni frikë se mos ndodh përsëri?
Kam frikë se dhuna mund të përdoret për të trembur opinionin publik, duke shkaktuar një reagim kundër lëvizjes Black Lives Matter. Ata që protestojnë kanë të gjitha arsyet ta ulërasin zemërimin e tyre ndaj policisë që vret një njeri të zi, si Geroge Floyd, pa ndonjë arsye. Sidoqoftë, duhet të jemi shumë të kujdesshëm që të mos e lëmë palën e tretë të hyjë në fushë, e cila ka interes të ushqejë dhunën, duke e shtyrë atë në ekstrem dhe duke çliruar kështu frikën e njerëzve, duke i detyruar ata të zgjedhin midis kaosit dhe qetësisë. Plaçkitjet, zjarret, sulmet duhet të mbeten jashtë protestës. Përndryshe, ato do të favorizojnë rizgjedhjen e Trump-it.
Keni frikë edhe nga politikisht i saktë?
Më tremb se politikisht korrekt të ndalon të shprehesh në mënyrë personale, të imponon një gjuhë të rreme, sado e nevojshme për të gjetur një punë, për të bërë një karrierë, për të ecur përpara në jetë. Në vend që të ndryshojnë realitetin, fjalët ndryshohen. A nuk ju duket e rrezikshme kjo?/Jo.Be/Fjala.al
Burimi: huffingtonpost.it
