Përhapja e koronavirusit është tashmë një pandemi globale dhe punonjësve u është thënë të punojnë nga shtëpia, universitetet janë mbyllur, të gjitha klasat dhe shkollat fillore janë mbyllur po ashtu.
Bursa ka marrë goditje. Ndërsa rritet numri i rasteve të konfirmuara të sëmundjes, po ashtu rritet edhe pasiguria kolektive.
Psikologët dhe ekspertët e shëndetit publik thonë se ankthi publik është i lartë, dhe kryesisht nxitet nga ndjenja e pafuqisë.
Përhapja e koronavirusit të ri nuk është vetëm një krizë e shëndetit publik. Është një ngjarje globale që përhapet pothuajse në çdo aspekt të jetës njerëzore, duke i bërë ata të shqetësohen jo vetëm se mund të sëmuren vetë, por edhe për shëndetin e të moshuarve. Pasiguria për natyrën dhe trajektoren e kërcënimit përkeqëson ndjenjën e mos-kontrollit.
“Është një sëmundje e re, e panjohur, ne nuk e dimë se sa e rëndë do të jetë, dhe ne nuk e dimë se sa shqetësuese do të jetë”, tha Lynn Bufka, drejtoreshë ekzekutive e asociuar për kërkime dhe politika në Shoqatën Psikologjike Amerikane dhe një eksperte për ankthin, stresin dhe çështjet kulturore.
“Ideja që ne mund të shpresojmë të zvogëlojmë transmetimet përmes larjes së duarve me të vërtetë ndjehet e pamjaftueshëm. Nuk është asgjë e re. Dhe si do ta dini nëse e keni bërë atë mjaft mirë?”
Kjo është arsyeja pse shumë njerëz po nxitojnë të blejnë letër higjienike, maska për fytyrën, dezinfektues për duart. Kjo i bën ata të ndjehen se po bëjnë diçka, tha ajo.
Frika nga e panjohura
Një pjesë e asaj që shtyn ndjenjat e ankthit është mungesa e informacionit. Virusi është i ri, dhe mbeten shumë pyetje në lidhje me sëmundjen që shkakton. Shumica e njerëzve nuk e kanë pasur atë, as nuk njohin dikë të tillë. Ekspertët thonë se kjo ka rëndësi.
“Ne e kuptojmë gripin, ne kemi përvojë personale me të. Kjo e bën atë më pak të frikshëm”, tha Bufka. “Ne e dimë se çfarë të bëjmë me diçka të tillë. Si njerëz ne mund të lexojmë informacione, të dëgjojmë informacione nga të tjerët dhe të marrim gjithçka në të, por përvoja personale bën një ndryshim”. Me rastet e konfirmuara të rritjes së virusit, ne po mësojmë më shumë.
“Ne kemi mbushur disa nga boshllëqet”, tha Ropeik. “Ne e dimë se kush ndikon kjo. Ne e dimë se si përhapet. Ne e dimë se kush është më i prekshëm dhe kush është më pak i prekshëm. Kjo njohuri është dezinfektuese”.
Një kërcënim i afërt
David Clark, një psikolog klinik dhe autor i “The Runaëay Mind”, mendon se frika e publikut mund të rritet.
“Kur një rrezik ose një kërcënim po afrohet gradualisht, ai ka tendencë të jetë më i frikshëm për ne, sesa, le të themi, nëse rreziku do të shfaqej krejt papritur”, tha Clark. “Ne filluam me raportet e mediave nga Kina, të cilat dukeshin se ishin shumë të largëta për ne, jo një kërcënim i veçantë, por më pas me javët e shohim këtë si kërcënim duke u afruar dhe më afër shtëpisë”.
Tani është në SHBA, por jo domosdoshmërisht në shtetin ose komunitetin e secilit. Ndërsa zgjerohet, njerëzit mbeten të shqetësuar nëse dhe kur do të prekë jetën e tyre.
Njerëz të ndryshëm, reagime të ndryshme
Jo të gjithë reagojnë ndaj epidemive në të njëjtën mënyrë. Disa njerëz janë të kujdesshëm – duke larë duart. Të tjerët po grumbullojnë ushqime dhe ilaçe sikur një apokalips të jetë i menjëhershëm.
Clark thotë se kur lajmet janë të përziera, njerëzit mund të zgjedhin të përqëndrohen në të mirën ose të keqen.
Lajmi i mirë është, për shumicën e njerëzve, sëmundja e shkaktuar nga coronavirusi është përgjithësisht e butë dhe simptomat e gripit të etheve dhe kollës nuk zgjasin shumë.
Lajmi i keq është se virusi është i ri dhe shumë ngjitës, dhe tani për tani nuk ka vaksinë. Të moshuarit dhe ata me sistem imuniteti të kompromentuar ose sëmundje kronike mund të sëmuren dhe në disa raste të vdesin.
“Ka njerëz që janë veçanërisht të shqetësuar për sëmundjen – ata ndiejnë një ndjenjë të ngritur të vdekshmërisë së tyre”, tha Clark. “Ata po i kushtojnë më shumë vëmendje anës së lajmeve të këqija të mesazheve dhe ndoshta nuk kanë kohë për të përpunuar anën e lajmeve të mirë”.
Shfaqja e mesazheve të përziera
Raportet thonë se shumica e njerëzve që kontraktojnë coronavirusin shfaqin simptoma të ngjashme me gripin. Pastaj njerëzit lexojnë histori për Gardën Kombëtare duke ndihmuar në kontrollin e karantinës.
Nëse rreziku për shumicën e njerëzve është simptoma e butë deri në mesatare, pse ndjehet sikur bota po mbyllet?
Roli i mediave
Ekspertët e shëndetit thonë se media ka një rol të rëndësishëm. Ai duhet të shpërndajë informacion të saktë pa qenë sensacional, dhe duhet të shmangë shfrytëzimin e frikës së njerëzve. Një postim në blog nga Instituti Poynter, i cili trajnon gazetarët, vuri në dukje se të thuash “virus vdekjeprurës” mund të jetë mashtruese, sepse virusi nuk është vdekjeprurës për shumicën e njerëzve.
Njerëzit gjithashtu duhet të kufizojnë ekspozimin e tyre në media, thonë ekspertët. Ata bëjnë kujdes që të lexojnë për shpërthimin në mënyrë obsesive dhe rekomandojnë të marrin informacionin e nevojshëm dhe të vazhdojnë më tej.
“Gjëja më e mirë është të gjesh disa burime të besueshme, daljet që ofrojnë informacion të saktë dhe të jesh i kujdesshëm në lidhje me mediat sociale”, tha Bufka. “Ju nuk duhet të kërkoni vazhdimisht informacion”.
Bufka thotë se në kohë pasigurie, njerëzit duhet të përpiqen për ekuilibër emocional. Mirëmbani rutinat. Gjeni dikë që mund t’ju ndihmojë të kontrolloni frikën dhe shqetësimet. Mos bisedoni shpesh me mikun që është në një tërbim në lidhje me të – frika, thonë ekspertët, është ngjitës.
Pse mund të jetë mirë që të gjithë blejnë letër higjienike
Nuk ka ndonjë arsye të vërtetë praktike për të grumbulluar letër higjienike, por mund t’i bëjë njerëzit të ndjehen paksa nën kontrollin e një situate të përhapur me të panjohurat.
Ropeik thotë se është e rëndësishme, sepse shqetësimi i vazhdueshëm mund t’i bëjë njerëzit më të ndjeshëm ndaj vetë asaj që kanë frikë. Stresi afatgjatë dihet se dobëson sistemin imunitar.
“Sa më të shqetësuar jemi, aq më të prekshëm jemi nga kjo sëmundje”, tha Ropeik. “Sa më pak të shqetësuar jemi sepse kemi blerë letër higjienike, aq më shumë kemi ulur frikën dhe kemi minimizuar efektet në sistemin tonë imunitar”.
