Më 16 mars 1978, një komando nga Brigadat e Kuqe rrëmbeu Aldo Moron dhe vrau eskortën e tij. Kush ishte kreu i Demokristianëve dhe çfarë roli kishte luajtur ai në politikën italiane?
Ishte data 16 mars 1978, kur në orën 9.02 të mëngjesit, në “via Fani”, në lagjen Trionfale në Romë, një komando i Brigadave të Kuqe, i përbërë nga 19 persona, rrëmbeu Aldo Moron, ndërsa ai po shkonte për në parlament të votonte për besimin në qeverinë e re, të kryesuar nga Andreotti, e mbështetur edhe nga komunistët. Kështu filloi 55 ditori i burgut për Aldo Moro dhe ankthi për Italinë. Le të ndalemi te figura e presidentit të atëhershëm të Demokristianëve përmes shkrimit “Njeriu i kompromisit” të Federica Ceccherini dhe Pino Casamassima, marrë nga arkivat e Focus Storia.
FIGURË KONTROVERSE. Pas rrëmbimit, Aldo Moro u mbajt i burgosur për 55 ditë, më pas u vra dhe, vetëm më vonë, u gjet në një rrugë të getos hebraike, pak hapa nga selia e Partisë Komuniste dhe ajo e Demokristianëve. Një vend simbolik? Duke gjykuar nga momenti historik në të cilin ndodhi, do të dukej kështu. Pas dekadash hetimesh, 5 gjyqeve dhe 3 komisioneve hetimore, “çështja Moro” është ende sot një nga më të diskutueshmet në historinë tonë të re dhe sipas disa studiuesve misteri i përfundimit të tij nuk na ka lejuar të kuptojmë plotësisht figurën e tij historike. Por kush ishte Moro dhe cili ishte kontributi i tij në politikën e demokracisë italiane ende të re dhe të brishtë në atë kohë?
NGJITJA. Me origjinë puliane, sekretari i ardhshëm i DC-së lindi – i dyti nga 5 fëmijët – në vitin 1916 në Maglie, një qytet në Salento, një nga ata ku triumfon Leccese Baroque. Rruga e shtëpisë së tij familjareqë sot mban emrin e atyre ngjarjeve tragjike, quhet “Caduti di via Fani”. Rruga e Moros, i cili u diplomua për drejtësi në Bari në moshën vetëm 22-vjeçare, dukej e shënuar që në kohën e universitetit: ai kishte një aftësi të mirë dialektike, një dhuratë veçanërisht e përshtatshme për një rol publik. Në fakt, ai hyri në Federatën e studentëve të universitetit katolik (Fuci) në moshë shumë të re, me rekomandimin e Giovanni Battista Montini, pontifikut të ardhshëm me emrin Papa Pali VI (të cilit do t’i shkruante edhe gjatë rrëmbimit). dhe shpejt u bë presidenti i saj kombëtar. Për të kuptuar momentin historik në të cilin ai hodhi hapat e tij të parë në politikë, mjafton të mendosh se në vitin 1938, kur u bë doktor i drejtësisë, partia në të cilën më vonë u bashkua nuk ekzistonte ende. Ai vetë mori pjesë në takimet e para klandestine në 1942 – në regjimin e plotë fashist – me Alcide De Gasperi dhe Mario Scelba, të cilat më pas çuan në themelimin e Demokracisë Kristiane (19 mars 1943).
KARRIERA. Në moshën vetëm 30-vjeçare, ai ishte tashmë anëtar i Asamblesë Kushtetuese, e cila në vitin 1946, pas luftës, kishte për detyrë të hartonte Kushtetutën e Republikës së porsalindur. Moro ishte parlamentar për shtatë legjislatura, pesë herë kryeministër dhe ministër i punëve të jashtme, arsimit dhe drejtësisë, si dhe sekretar dhe president i partisë së tij. kurs i ri.
Por personaliteti i tij politik mundi të zbulohej disa vite pas Asamblesë Kushtetuese. Në vitin 1960 qeveria e kristiandemokratit Fernando Tambroni, një ish-fashist që përfundoi në DC, fitoi besimin me mbështetjen e MSI (anëtarë të Lëvizjes Sociale Italiane neofashiste, MSI).
TENSIONI. E kontestuar ashpër dhe e kundërshtuar nga e majta, qeveria u lëkund pas asaj që kujtohet si “ngjarjet në Genova më 30 qershor”. Një demonstratë e thirrur nga Dhoma e Punës në kryeqytetin e Ligurisë për të protestuar kundër kongresit të MSI të shpallur në qytet, përfundoi në përleshje të hapura me policinë. Menjëherë më pas, në shumë qytete të tjera shpërthyen demonstrata dhe trazira (me pasoja të rënda në Reggio Emilia, ku policia vrau 5 punëtorë). Kështu, pas rënies së pashmangshme të qeverisë Tambroni (në korrik) dhe pakënaqësisë në rritje në vend, Moro u bind se duhej një kurs i ri politik: ishte koha për t’i dhënë më shumë hapësirë të majtës, socialistëve.
HAPJA NGA SIPËR. Pavarësisht pakënaqësisë në parti, në kongresin e Napolit të vitit 1962, Moro kaloi vijën, i vetmi që në atë kohë dukej i aftë për të menaxhuar skenarin e ndërlikuar shoqëror. Kursi i ri politik mori formë në vitin 1963 me një qeveri të drejtuar nga vetë Moro, e cila parashikonte praninë e Partisë Socialiste (PSI) dhe Social Demokratëve (PSDI). Nënkryetaria iu besua sekretarit socialist Pietro Nenni. Formula e qeverisë së qendrës së majtë dha fryt, si me tre qeveritë Moro ashtu edhe me ato të mëvonshme.
STRATEGJITË. Megjithatë, ato ishin vite të vështira dhe shoqëria italiane në fund të viteve 1960 ishte në trazira të mëdha. Më pas Moro u bind se duhej një pikë tjetër kthese, këtë herë më vendimtare: ishte gjithashtu e nevojshme të hapej një dialog me komunistët. Kishte ardhur koha që partia e mazhorancës të merrte në konsideratë pjesëmarrjen e partisë së dytë më të madhe italiane me konsensus, PCI, në menaxhimin e qeverisë. Moro e quajti atë një “strategji të vëmendjes” për të “bërë të mundur, duke lënë mënjanë dykuptimësinë dhe komoditetin, dialogun më të gjerë në funksion të një shumice të re dhe të kualifikuar”, tha ai në Bari më 15 qershor 1969, gjatë kongresit rajonal të A.D.
E TASHMJA. Në vitin 1973, sekretari i ri i Partisë Komuniste, Enrico Berlinguer, propozoi një bashkëpunim me kristiandemokratët, duke gjetur një aleat në Moro dhe rrymën e tij, “Morotei”, të konsideruar si të majtë të partisë. “Dorotei” të mbështetur nga Giulio Andreotti ishin absolutisht kundër. Megjithatë, arsye të ndryshme e shtynë politikën drejt asaj që ka hyrë në histori si një “kompromis historik” midis PC dhe DC: frika nga një grusht shteti pas grushtit të shtetit të vitit 1973 në Kili (Allende u rrëzua nga gjenerali Augusto Pinochet); frika e humbjes së votave për shkak të të ashtuquajturës “strategji e tensionit” që filloi në vitin 1969 me masakrën në Piazza Fontana në Milano dhe më pas vazhdoi në 1974 me atë të Piazza della Loggia në Brescia dhe trenit Italicus në Bolonja; trazirat në shesh dhe ato administrative të 75-ës, kur PCI (33%) dhe DC (35%) u gjendën pak larg.
EPILOGU TRAGJIK. Më 20 mars 1978, erdhi në jetë një ekzekutiv “kompromisi” i udhëhequr nga Giulio Andreotti dhe i mbështetur nga PCI. Por katër ditë më parë kishte ndodhur diçka dramatike: presidenti i DC-së ishte rrëmbyer. Ajo organizatë që quhej Brigadat e Kuqe, e krijuar në vitin 1970, e cila fillimisht u nënvlerësua nga opinioni publik dhe me rrëmbimin, dhe më pas me vrasjen e Aldo Moros, ishte e frikshme. Vitet që pasuan ishin të ndërlikuara politikisht dhe shoqërisht, ekzekutivi i 20 marsit përfundoi pas një viti dhe bashkë me të gjitha format e bashkëpunimit mes kristiandemokratëve dhe komunistëve. Kompromisi historik u themelua pas vdekjes tragjike të arkitektit të tij.
Burimi: fokus.it/ Përgatiti për botim: L.Veizi
