Nga Daniel Boffey, The Guardian
Dronët kamikaze iranianë të përdorur në sulmet e fundit në qytetet ukrainase janë të prodhuar me teknologji europianë, sipas një dokumenti sekret të dërguar nga Kievi për aleatët e tij perëndimorë, në të cilin ai bën thirrje për raketa me rreze të gjatë veprimi për të sulmuar vendet e prodhimit në Rusi, Iran dhe Siri.
Në një dokument prej 47 faqesh të dorëzuar nga qeveria e Ukrainës tek qeveritë e G7 në gusht, pretendohet se ka pasur më shumë se 600 bastisje në qytete duke përdorur mjete ajrore pa pilot (UAV) që përmbajnë teknologji perëndimore.
52 komponentë elektrikë të prodhuar nga kompanitë perëndimore u gjetën në dronin Shahed-131 dhe 57 në modelin Shahed-136, i cili ka një rreze fluturimi prej 2,000 km (1,240 milje) dhe shpejtësi prej 180 kmh (111 mph).
Pesë kompani europiane, duke përfshirë një filial polak të një kompanie shumëkombëshe britanike, janë emëruar si prodhuesit origjinalë të komponentëve të identifikuar, raporton abcnews.al.
Sipas dokumentit, Irani tashmë ka diversifikuar prodhimin e tij përmes përdorimit të një fabrike siriane që dërgon në portin rus të Novorossiysk, por prodhimi i dronëve po zhvendoset në Rusi, në rajonin qendror Tartar të Alabuga, megjithëse Teherani vazhdon furnizimin.
Nuk ka asnjë sugjerim për ndonjë keqbërje nga kompanitë perëndimore, pjesët e të cilave janë identifikuar.
“Prodhimi i UAV-ve iraniane është përshtatur dhe përdor kryesisht komponentë komercialë të disponueshëm, furnizimi i të cilëve është i dobët ose i pa kontrolluar fare”, theksohet në dokument.
Midis prodhuesve janë kompani me seli në vendet e koalicionit të sanksioneve: Shtetet e Bashkuara, Zvicra, Holanda, Gjermania, Kanadaja, Japonia dhe Polonia.
Sipas raportit ukrainas, informacionet tregojnë se “pothuajse të gjitha importet në Iran kanë origjinën nga Turqia, India, Kazakistani, Uzbekistani, Vietnami dhe Kosta Rika”.
Bart Groothuis, një eurodeputet i Parlamentit Europian, tha se kishte pasur koordinim të pamjaftueshëm midis shërbimeve të inteligjencës së BE-së për t’u përballur me keqpërdorimin e mjeteve perëndimorë.
Dokumenti i qeverisë ukrainaseofron analizën më të përditësuar të ndryshimit të taktikave dhe planeve të prodhimit të dronëve të Rusisë që kur u regjistrua përdorimi i parë i dronëve Shahed në rajonin e Kharkiv më 13 shtator 2022, në qytetin e Kupiansk, raporton abcnews.al.
Në dokument thuhet:
-Një pauzë në sulmet që zgjatën nga 17 nëntori deri më 7 dhjetor ishte me gjasa për shkak të përshtatjes së dronëve të projektuar për një klimë të ngrohtë dhe kjo “mund të tregojë bashkëpunim shtesë midis Rusisë dhe Iranit në prodhimin dhe modernizimin e Shahed-136/131”.
-Dorëzimi i UAV-ve Shahed-136/131 nga Irani në Rusi bëhet përtej Detit Kaspik. “Nga Teherani, dronët dorëzohen në portin iranian të Amirabad, nga ku dërgohen në qytetin port rus të Makhachkala”.
-Shenjat në komponentët elektronikë në dronët e përdorur në Ukrainë në muajt e fundit ishin shkatërruar, “ndoshta me përdorimin e një lazeri”, dhe forcat ruse kanë filluar të përdorin emrat Geranium-1 dhe Geranium-2 për dronët, që ka gjasa të jetë pjesë e një marrëveshjeje midis Iranit dhe Rusisë për të fshehur rolin e Iranit”.
-Në fillim të korrikut, një model i ri Shahed-136 i shënuar “Y002” u rrëzua në Ukrainë, i cili “mund të jetë prodhuar në një fabrikë të re në Rusi”.
-Rusia dhe Irani “tashmë po punojnë për një motor të ri për Shahed-136, i cili ka shpejtësi dhe rreze më të mirë”.
Një gamë e gjerë mjetesh të prodhuar nga kompanitë perëndimore janë gjetur në modelet e dronëve të rrëzuar, e cila përfshin Francën, SHBA-në, Britaninë e Madhe, Gjermaninë, Japoninë, Italinë dhe Kanadanë, plus BE-në.
Një pompë karburanti e prodhuar në Poloni nga kompania gjermane Ti Automotive Gmbh, nga e cila është kompania mëmë shumëkombëshe britanike TI Fluid Systems, u zbulua në një Shahed-136.
Gjithashtu u zbulua në një Shahed-136, një qark i integruar dhe një tranzistor i prodhuar nga International Rectifier, një degë e firmës gjermane Infineon Technologies AG.
TI Fluid Systems nuk iu përgjigj një kërkese për koment. Pajisjet e tyre janë lirisht në dispozicion për t’u blerë nga shitësit me pakicë në të gjithë Europën dhe kompania ka thënë më parë se nuk i shet në Iran, raporton abcnews.al.
Në modelin Shahed-131, ekspertët ukrainas identifikuan një qark të integruar dhe një mikroprocesor të prodhuar nga kompania holandeze NXP Semiconductor.
Një zëdhënës i NXP Semiconductor tha se po kërkon mënyra të reja për të shmangur keqpërdorimin e teknologjisë së tij.
“Ne nuk tolerojmë përdorimin e produkteve tona në armët ruse ose iraniane, ose ndonjë aplikacion tjetër për të cilin produktet tona nuk janë projektuar ose licencuar.
Ne vazhdojmë të respektojmë ligjet e kontrollit të eksportit dhe sanksioneve në vendet ku operojmë dhe nuk mbështesim asnjë biznes në ose me Rusinë, Bjellorusinë dhe vende të tjera të embargos, përfshirë Iranin.
Ekipi ynë është në kontakt të vazhdueshëm me rregullatorët në të gjithë botën për këtë çështje, ndërsa ne marrim masa shtesë për të ndihmuar në neutralizimin e devijimit të paligjshëm të çipave.”/I.S
