Prishtina, kryeqyteti i Kosovës është konsideruar shpesh si një nga kryeqytetet më të shëmtuara të Evropës. Pika ime vetme e referencës për këtë vend ishte në një cep të largët të mendjes time, duke kujtuar një lajm tragjik të luftës së Kosovës në fund të viteve 1990 pas viteve të spastrimit etnik që zhvendosi rreth 750.000 shqiptarë etnike.
Për vite me radhë shqiptarët e Kosovës kishin luftuar për kontrollin e rajonit kundër serbëve, të cilët, pavarësisht se përbënin vetëm 10% të popullsisë, e shikonin Kosovën si djepin e identitetit të tyre kulturor.
Kosovarët shpallën pavarësinë e tyre nga Serbia në shkurt 2008. Dhjetë vjet më vonë, papritmas u gjenda në këtë qytet. Unë erdha në Prishtinë pasi isha duke kaluar në atë rajon gjatë ecjes time 10-ditore në Alpet shqiptare.
Pasi mora një banesë me qera, e cila nuk kishte ujë të rrjedhshëm(problem ky i gjithë lagjes aty të cilën qiradhënësi nuk mundi as ta shpjegonte pse ndodhte), u vendosa gjithsesi me mendimin për të shfrytëzuar sa më shumë qëndrimin tim të shkurtër dy-ditor. Me ndërtesat e saj konkrete, të stilit komunist dhe rrugët me pluhur, ishte e qartë pse Prishtina kishte një reputacion të keq.
“Lonely Planet” e quajti atë si “qytetin më pak të pëlqyeshëm të cilin mund të hasësh ndonjëherë”, dhe “Boston Globe” dikur tha: “Ky qytet ballkanik është ndoshta kryeqyteti më i shëmtuar dhe më argëtues në Evropë. Por duke pasur parasysh të kaluarën e saj të përgjakshme dhe të tronditur politikisht, të krahasosh Prishtinën me një vend si Parisi ose Roma nuk është dhe aq e drejtë.
Sot, pavarësisht se krenohet se ka disa nga xhamitë më të vjetra në Evropë, shumica e arkitekturës osmane e gjendur aty u zhvendos nga strukturat komuniste jugosllave.
Në fakt, qëllimi im i vetëm gjatë kohës që ishte në qytet ishte të shihja ndërtesat komuniste më famëkeqe që ndodheshin aty: Biblioteka Kombëtare e Kosovës, një ngatërresë masive e blloqeve të betonit që është quajtur një nga ndërtesat më të shëmtuara në botë nga “Virtual Tourist”.
Kjo bibliotekë u hap në vitin 1982 dhe është dhe me një pamje të jashtme metalike, të jep përshtypjen e një burgu. Sidoqoftë, ndërsa hapa dyert e xhamit të fshehura nën fasadën metalike të bibliotekës, zbulova se ka një bukuri të veçantë në këtë ndërtesë, me 99 kupolat dhe dritaret e saj të mëdha.
Por vetëm disa blloqe më larg, është vatra e bardhë e Katedrales së Shën Nënë Terezës, e përfunduar në në vitin 2017. Kjo është një strukturë ironike në Kosovë duke pasur parasysh faktin se qyteti i Vatikanit nuk e njeh sovranitetin e Kosovës dhe sepse 90% e popullsisë së saj është myslimane. Para se Perandoria Osmane të merrte një sundim shekullor të Kosovës që fillonte në Shekullin XIV, shumica e shqiptarëve ishin të krishterë. Me sundimin turk, shumica u kthye në islamë për t’i shpëtuar taksave të vendosura mbi subjektet e krishtera. Sot vetëm 3% e kosovarëve janë katolikë.
Por rruga e Kosovës drejt paqes dhe pavarësisë nuk ka çuar domosdoshmërisht në prosperitet. Sot, vetëm 114 nga 193 anëtarët e Kombeve të Bashkuara të botës njohin sovranitetin e Kosovës, dhe shumica e ekonomisë së saj mbështetet nga paratë që vijnë nga të afërmit që punojnë në Evropën Perëndimore. Pa të gjitha paratë që hyjnë në Kosovë nga jashtë, ekonomia do të dështonte.
Sipas Bankës Qendrore të Kosovës, kosovarët që punojnë jashtë vendit dërguan në Kosovë 752 milion euro në vitin 2015. Në fillim të vitit 2018, shkalla e papunësisë në Kosovë qëndroi afërsisht 27%, dhe pjesëmarrja e fuqisë punëtore nga kosovarët në moshë pune (moshat 15-64) ishte 39%, jashtëzakonisht e ulët.
Një nga gjërat më të mrekullueshme të Kosovës që zbulova ishte kultura e tyre e kafeneve. Shëtisni një bllok ose dy, dhe do të gjeni të paktën gjysmë duzinë kafeneje, dhe sipas Shoqatës gastronomike të Prishtinës, ka më shumë se 100 në një qytet me vetëm 200,000 njerëz. Ata janë gjithashtu një vend grumbullimi për punonjësit e qeverisë, ata pa punë dhe intelektualët e rinj. Mbi të gjitha, thuhet se në kafenetë e Kosovës filloi planifikimi fillestar i lëvizjes së pavarësisë së saj.
Pesë minuta larg nga bulevardi “Nënë Tereza”, has në monumentin “NEWBORN” të cilit çdo vit i përcaktojnë një pamje të re. Sipas një ekspozite në muzeun e Kosovës, ky ndryshim vjetor pasqyron kërkimin gjithnjë në zhvillim të Kosovës për identitetin e saj dhe simbolizon rritjen e tij.
Kosovarët kujtojnë bombardimet e drejtuara nga SHBA të Nato-s së vitit 1999 që më në fund i çliruan ata nga kontrolli serb dhe ndalën mizoritë e luftës nga të dy palët. “Ne e duam Amerikën; ne e duam Bill Klinton-in, thanë ata, “amerikanët janë heronjtë tanë.”
Ashtu si vetë Prishtina, ndonjëherë kjo dashuri nuk është e bukur. “Ne me siguri kemi statujën më të shëmtuar të Bill Klinton-it në botë,” tha kryetari i Prishtinës Shpend Ahmeti në një intervistë me “Osservatorio Balcani Kaukazian Transeuropa” vitin e kaluar. “Gruaja e tij Hillary e përuroi,e u shpreh se me një fytyrë si kjo nuk dukej si burri saj. ”
Dhe, padyshim, Prishtina nuk ngjason as me Parisin as me Romën. Por zbulova që nëse e mbani mend të kaluarën e saj dhe humbni veten në të tashmen e saj, do të gjeni një popull elastik dhe me një dëshirë të madhe për të shkruar kapitullin e tyre të ardhshëm. Dhe kjo është pa dyshim e bukur./Fjala.al/Përshtati:Kamela Liko/Burimi: BBC
