Nga Kateryna Mishchenko*
Nëntë vjet më parë, Maidan, sheshi kryesor i qytetit tim të lindjes, Kiev, u mbush me njerëz që mbanin flamuj të BE-së dhe Ukrainës. Maidan, ose Revolucioni i Dinjitetit, ishte revolucioni i fundit i suksesshëm demokratik evropian. Protestuesit fituan. Ata – ne – arritëm të përmbysnin një regjim që po përgatiste në mënyrë aktive aneksimin politik të Ukrainës nga Rusia. Nëntë vjet më parë, oqeani njerëzor i Maidan mbante mbi supe arkivolet e aktivistëve që ishin qëlluar për vdekje nga policia. Tragjedia ishte e madhe, por hapësira për zi ishte e kufizuar: filloi aneksimi i Krimesë dhe ne kuptuam se Kremlini kishte shkuar në luftë kundër Ukrainës, kundër nesh.
Mësuam atëherë se arritja e të pamundurës mund të jetë romantike e bukur në këngë apo filma. Megjithatë, ai erdhi me një çmim, një çmim që ishte shumë i lartë që në fillim. Por ai imazh i Maidan-it i mbushur me flamuj evropianë mbeti një pikë referimi dhe një simbol i ndryshimit që ne kërkuam. Bashkësia sociale dhe komuniteti, demokratizimi dhe qytetaria e përgjegjshme ishin synimet tona.
Por tani, këta qytetarë, këta njerëz që valëvitnin flamuj evropianë, po fundosen në oqeanin e një lufte shfarosjeje.
Ku janë shumica e flamujve të Ukrainës tani? Ata fluturojnë nëpër varrezat e qyteteve dhe qytezave tona, ku funeralet bëhen pa pushim.
Gjenocidi po kryhet në vendin tim si ndëshkim për ata ukrainas që këmbëngulën në subjektivitetin e tyre politik dhe ende këmbëngulin për të. Flamujt mbi varret e Ukrainës ilustrojnë idenë Putiniste të kundërrevolucionit. E parë nga Kremlini, dëshira për ndryshim duhet të shtypet. Maidan duhet të pushojë në luftë. Urrejtja fizike e Putinit ndaj Ukrainës nuk është vetëm etnike, por është politike. Ajo që ne dëshmojmë është shfarosja fizike e jetës dhe e kohës.
Meqenëse autoritetet tona ushtarake heshtin për humbjet e Ukrainës, duke shmangur këto statistika tmerri për arsye strategjike, varrezat me pyjet e sapombjellura të flamujve janë vendi ku numërimi i trupave bëhet konkret, i dukshëm dhe flet të vërtetën e vdekjes.
E vërteta është se ekziston një vend në Evropë ku vdekja e qindra njerëzve çdo ditë konsiderohet e durueshme. Të gjallët – nëse nuk janë meshkuj dhe të moshës nga 18 deri në 60 vjeç, ose që jetojnë nën pushtimin rus – mund të kalojnë lirisht kufijtë e saj. Ato janë pranuar nga shtetet e tjera evropiane. Megjithatë, brenda kufijve të Ukrainës vdekja përqendrohet gjithnjë e më shumë.
Edhe para pushtimit në shkallë të plotë të Rusisë, shpesh dëgjoja që njerëzit i referoheshin Ukrainës si oborri i pasmë i Evropës. Tani ajo i ngjan një varreze, vetë lufta një varrmihëse – raketat dhe predha formojnë gropa të mëdha, duke gërmuar varre për vetë ukrainasit. Kjo varrezë është e mbjellë me lule të bukura – nocione të pathyeshmërisë, guximit dhe qëndrueshmërisë, të cilat duhet të japin shpresën, premtimin e rindërtimit dhe se jeta është e mundur pas gjithë tmerrit.
Disa javë më parë, kalova kufirin midis Ukrainës dhe Bashkimit Evropian. Sot nuk ka lidhje të shpejta me ose nga Ukraina. Udhëtimi i gjatë ka logjikën e vet: transformimi mendor kërkon kohë. Për të kaluar nga paqja në luftë ose nga lufta në paqe, njeriu duhet të udhëtojë përmes një procesi, jashtë kohës së përshpejtuar – ku numërimi mbrapsht nuk vlen për sekondat, por për jetët njerëzore – në një kohë ku ka vend për reflektim dhe diskutim (nganjëherë vetëm humbje e fjalëve) dhe, më e rëndësishmja, ku ka kohë për zgjedhje. Kjo metamorfozë mendore krijon ankth, frikë, prish gjumin dhe të privon nga besimi më elementar në tokën nën këmbë, edhe kur kjo tokë nuk është më e gërmuar nga predha dhe lopatat e varreve. Kufiri ndihet si një lloj çrregullimi mendor.
Ndoshta strategjia aktuale e NATO-s për të mbështetur Ukrainën në doza mund të shihet përmes prizmit të logjikës politike fatale të vijës kufitare. Të shtypurit mund të presin. Por për sa kohë? Për mua, të jesh brenda kufirit do të thotë të jesh i përhumbur nga një pyetje: si do të dukej politika kundër luftës nëse masakra e përgjakshme nuk do të ndodhte në margjinat e Evropës?
E vërteta e vdekjes është ta shohësh atë pa zbukurimin e retorikës heroike dhe admirimit për dinjitetin dhe guximin. Thuhet shpesh për ukrainasit, dhe ata vetë e thonë këtë, se e kanë humbur frikën. Po, heqja dorë nga frika e vdekjes mund të jetë çelësi i lirisë. Por, a na atribuon Europa virtytet e guximit dhe të paepur, sepse territori ynë është i frikshëm në afërsinë e tij? A ka frikë Ukraina duke pohuar identitetin e saj, i cili nuk mund të pranohet në brendësinë e tij dhe kështu duhet të mbahet në anën tjetër të kufirit?
Kapërcimi i këtij kufiri bëhet kështu një çështje paqeje. Të integrosh Ukrainën në Evropë sa më shpejt të jetë e mundur, të pranosh Ukrainën, do të thotë të integrosh të shtypurit. Nëse katastrofa e gjenocidit dhe makthi i luftës do të bëheshin pjesë e përvojës së Evropës, dëshira për të ndaluar vdekjen mund të shfaqej shumë ndryshe.
Kur kolegët e mi komentojnë luftën e Rusisë kundër Ukrainës, ata flasin për historinë tonë të imperializmit rus, rusifikimin, për stalinizmin dhe kolonizimin. Për mua, kjo luftë ka një pikë të qartë referimi – Maidan. Ndoshta ia vlen të ktheheni në këtë vend për të gjetur të ardhmen. E ardhmja jonë e përbashkët. Revolucioni i fundit evropian, i cili nuk e ka marrë – ende – vendin e duhur në historinë e Evropës. Maidan ishte një sinjal nga njerëzit në margjinat e Evropës se paqja dhe drejtësia, qëllimet kryesore të Bashkimit Evropian, kërkojnë një ndërtim kompleks, të ndjeshëm dhe gjithëpërfshirës. Por a u vu re ai sinjal?
Ideja e transformimit radikal duket se është në ajër, por procesi i vendimmarrjes politike dhe strategjike në Evropë tani është i ndikuar nga frika. Kjo frikë do të gërryejë dhe ngadalë do të mbysë impulset e reja. Sepse gatishmëria për të luftuar për Ukrainën do të thotë të sfidosh vdekjen me të cilën Rusia është kaq fatalisht e dashuruar sot.
Ndjej se në imagjinatën e saj kolektive, Evropa është në prag, gati për të ecur drejt së ardhmes. Ajo po e rizbulon veten, po rimendon subjektivitetin e pjesës së saj lindore-evropiane dhe po shikon përtej kufijve të saj të mbrojtur. Unë besoj në një fitore evropiane, një fitore të përbashkët mbi fashizmin bashkëkohor rus, e cila në një farë mase manifestohet edhe në rritjen e lëvizjeve dhe ndjenjave radikale të djathta në të gjithë Evropën.
Sot qytetet evropiane janë plot me flamuj ukrainas. Por çfarë do të thotë prania e tyre? A përfaqësojnë këta flamuj të ardhmen revolucionare apo më mirë përkujtimin e saj? Ukraina supozohet të jetë një hero i vdekur apo një partner i gjallë? Është koha për të vendosur.
