Nga Raimonda MOISIU
Sulejman Mato was born on March 1, 1941, in the village of Fterra, Saranda County, Southern Albania. He has finished his university studies at the Faculty of Albanian Language and Literature in 1964. Sulejman Mato is an Albanian author, novelist, master of short story teller, poet, dramatist, librettist, journalist and a researcher.
His very first poetry book was published in 1967, titled “The Green Path” (Shtegu i Blertë) and in the same year he started his career as an editor in the literary journal of Albanian Writers Association, – titled “November” (Nëntori). Sulejman Mato is among the most prominent and influential poets of his generation between the 60s and 70s. During the five decades of his life, Sulejman Mato has already published eleven books of poetry, seven books of short story, twelve drama, three novels, publicistic books and research works.
He’s been awarded with the “ Naim Frashëri” order. Sulejman Mato currently lives in Tirana with his family and he keeps on writing in the main literary genres.
An exiled whale came up out of boundless sea
One morning,
An exiled whale ended up in my dark cave below
the Acroceraunian Mountains,
I laid food before her, grilled steak and wine,
Then she began telling me about hidden wonders
Of the deep oceans that only she had seen…
Roman Warships with their broken masts,
Still standing deep in the sea,
About gold fishes, sea stars, sharks and mythical octopuses living together under the ocean…
Later on,
I began telling the story of the voyages of the Argonauts,
Of the broken masts,
And of the unfortunate warriors of Odysseus,
How they crossed the ocean, as told through the legends!
….
It was a dark and stormy night,
Waves crashing and howling wind,
On the threshold of my dark cave, they stopped
I welcomed them cordially, as is our custom,
As if they were in the god’s home!
That all night,
We drank old wine and roasted meats on a spit,
When they all got drunk, they drew their sword,
And up sprang the angry; they drilled out my only one eye…
Early next morning,
They sneaked out of my dark cave!
Me and I,
The mighty Polyphemus of these Acroceraunian Mountains caves,
It’s taking me three thousand years to quench my blind rage,
Still hearing sirens’ voices of foreign ships that pass in the nights,
All these that happened,
I told to the whale on a long lonely night,
To the exiled whale beyond the boundless seas!
And then she as an old friend of mine, forever a loyal friend,
As she left, she promised she’d come back again…
As the dawn lighted,
She walked down to wet sandy shore…
“But when I’ll be back at some time, I’ll tell you the entire story;
What happened to Trojan War survivors, after that fatal night!
Where they went, where they fled!
What really happened three thousands years ago, in those deadly nights!
And then the Whale, my best friend sped away to other seashores,
I turned my back on bright sun,
And sank back into the old darkness of mine!
Ah, Giant Polyphemus,
Who locked you up for centuries, living alone in this dark cave?
Far, far away, out of this cruelty of human spirit?
Translated from Albanian into English
By Raimonda MOISIU
Sulejman Mato lindi më 1 mars 1941, në fshatin Fterrë të rrethit Sarandë, në Shqipërinë e Jugut. Studimet universitare i ka përfunduar në Fakultetin e Gjuhës dhe Letërsisë Shqipe në vitin 1964. Sulejman Mato është poet, romancier, mjeshtër i tregimtarit, dramaturg, libretist, gazetar dhe studiues.
Libri i tij i parë me poezi u botua në vitin 1967 me titull “Shtegu i Blertë” dhe po atë vit shkrimtari i njohur Sulejman Mato filloi karrierën e tij si redaktor në revistën letrare të Lidhjes së Shkrimtarëve Shqiptarë, me titull “Nëntori”. Sulejman Mato është ndër poetët më të mirënjohur
dhe më me ndikim të brezit të tij mes viteve 60-ë & 70-ë. Shkrimtari dhe Poeti Sulejman Mato gjatë pesë dekadave të jetës së tij ka botuar; njëmbëdhjetë (11) libra me poezi, shtatë
(7 )libra me tregime, dymbëdhjetë (12) drama, tre (3) romane, libra publicistikë dhe vepra kërkimore. Për kontributin dhe vlerat e tij në letrat shqipe është vlerësuar me titullin “Naim Frashëri”. Sulejman Mato aktualisht jeton në Tiranë me familjen e tij dhe vazhdon të shkruajë në gjinitë kryesore letrare.
Një balenë e largët erdhi nga deti
Nga Sulejmn Mato
Një mëngjes, një balenë e largët erdhi në shpellën time,
poshtë maleve Akrokeraune.
Unë i shtrova asaj para,
mish të pjekur dhe verë
dhe ajo më tregoi çfarë kishte parë
në thellësirat e oqeaneve.
Anijet dyrekthyera të ushtrive romake,
të zhytura në rërë,
peshq luspaartë, yje deti, peshkaqenë e oktapodë mitikë.
Unë nisa t’i tregoja asaj për udhëtimet e Argonautëve,
për anijet dyrekthyera
dhe për ushtarët fatkeq të Odiseut…
Si erdhën nga deti.
Ishte mbrëmje e errët,
me dallgë dhe furtunë ,
te pragu i shpellës u ndalën.
Unë i prita sipas zakonit, si në shtëpinë e zotit.
Pimë verë të vjetër
gjithë natën dhe poqëm mishra në hell,
pastaj si u dehën
nga mylli nxorrën shpatat,
dhe në zëmërim e sipër më nxorrën syrin e vetëm…
Të nesërmen dolën nga shpella, vjedhurazi,
herët në agim,
dhe unë, unë Polifemi i lashtë i shpellave të majëmaleve Akrokeraune
kam tremijë vjet që kërkoj të shuaj zëmërimin tim të verbër
duke përgjuar netëve zërat e sirenave të anijeve të huaja.
Të gjitha këto unë ia tregova balenës
gjatë asaj mbrëmjeje vetmitare,
balenës mërgimtare
të detrave të largët.
Dhe ajo, si një mikeshë e vjetër, mikeshë tepër besnike
në ikje më premtoi
se do të kthehej përsëri.
Në agim ajo zbriti te bregu me rërë të lagët:
Kur të kthehem, -më tha, do të të sjell lajme të gëzuara,
për atë çka ndodhi me luftëtarët e tjerë trojanë.
Pas asaj nate të kobshme, nga ikën, ku vanë?
Çfarë ndodhi në ato netë zulmëmëdha,
tre mijë vjetë më parë?
Balena, mikja ime e mirë, u largua me shpejtësi për në dete të tjera,
unë i ktheva krahët diellit gjithë shkëlqim
dhe u zhyta sërish në errësirën time të vjetër.
O njeri- përbindësh, kush të paska mbyllur kështu
të qëndrosh kaq shekuj
i vetmuar në këtë shpellë të errët…
Larg, shumë larg shpirtligësisë njerëzore?!
Shkruar nga Sulejman Mato
